భగవంతుడి దశావతారాల్లో మొదటి అవతారమైన మత్స్యావతారము అత్యంత విశిష్టమైనది. వేదాలను రాక్షసుడి దోషాల నుండి రక్షించిన ఈ అవతారాన్ని స్మరించుకునే పుణ్యదినమే మత్స్యద్వాదశి. మార్గశిర శుద్ధ ద్వాదశి నాడు జరుపుకునే ఈ పవిత్ర పరువదినం గురించి మత్స్యపురాణం, స్కందపురాణం వంటి గ్రంథాలు అనేక విశేషాలను వివరించాయి. ఈ రోజున శ్రీమహావిష్ణువును మత్స్యరూపంలో పూజించడం వల్ల పాపాలు దూరమై, కలహాలు తొలగి, కుటుంబంలో శాంతి, ఐశ్వర్యాలు పెరుగుతాయని శాస్త్రవచనం స్పష్టమవుతుంది.
మత్స్యావతార పూర్వాపరాలు – వేదరక్షణ కోసం భగవంతుని తొలి అవతారం
ప్రళయకాలంలో బ్రహ్మదేవుడు యోగనిద్రలో ఉన్నప్పుడు, హయగ్రీవ అనే రాక్షసుడు వేదాలను దోచుకుని సముద్రగర్భంలో దాచిపెట్టాడని మత్స్యపురాణంలో వర్ణన ఉంది. అప్పుడు శ్రీహరి మత్స్యరూపం ధరించి, మహాబలంతో హయగ్రీవుణ్ణి సంహరించి తిరిగి వేదాలను పొందుపరిచి సృష్టి చక్రాన్ని రక్షించాడు. అందుకే ఈ ద్వాదశిని వేదరక్షణ దినం, శ్రీహరి మహిమకిరణ దినం అని పూర్వఋషులు పేర్కొన్నారు.
మత్స్యద్వాదశి ఆచరణ – బ్రహ్మముహూర్తంలో ప్రారంభం
ఈ రోజున ఉదయం బ్రహ్మముహూర్తంలో నిద్రలేచి స్నానం ఆచరించడం అత్యంత శ్రేష్ఠమైన పుణ్యం. శరీర–మనస్సులను శుచిగా సంసిద్ధం చేసుకుని పూజామంటపాన్ని శుభ్రపరిచిన తరువాత మాత్రమే మత్స్యద్వాదశి పూజ ప్రారంభించాలి.
సముద్ర ప్రతీకగా నాలుగు కలశాలు – శాస్త్రీయ విశిష్టత
మత్స్యద్వాదశి పూజలో ప్రధానమైన చరవస్తువు నాలుగు రాగి కలశాలు. వాటిలో గంగాజలాన్ని పోసి, పువ్వులు–అక్షింతలు వేసి పూజాస్థలంలో ప్రతిష్టిస్తారు. ఈ నాలుగు కలశాలు సముద్రానికి ప్రతీక. ఎందుకంటే మత్స్యావతారం సముద్రగర్భంలో జరిగినదని గ్రంథాలు తెలియజేస్తాయి.
ఈ కలశాలన్నిటినీ నువ్వులతో కప్పి, ముందుగా పసుపుతో తయారుచేసిన మత్స్యరూప విష్ణువును తమలపాకు మీద ఉంచి ప్రతిష్టిస్తారు. ఇది పూర్వకాలం నుండీ వచ్చిన వేదోక్త విధానం.
విష్ణుపూజ విధానం – సహస్రనామ పారాయణం
శ్రీహరి సన్నిధిలో ఆవునెయ్యితో దీపం వెలిగించి, కుంకుమ, పుష్పాలు, తులసీదళాలు సమర్పిస్తూ పూజ చేయాలి. అనంతరం భగవంతుని సన్నిధిలో విష్ణు సహస్రనామం పారాయణం అత్యంత శ్రేష్ఠమైన ఉపాసనగా పేర్కొనబడి ఉంది.
నైవేద్యాలు:
– చక్రపొంగలి
– పులిహోర
– కొబ్బరికాయ
– అరటిపండ్లు
ఈ నైవేద్యాలు అర్పించిన తరువాత కర్పూరనీరాజనం ఇస్తూ ఒక ముఖ్యమైన జపం చేయాలి:
“ఓం మత్స్యరూపాయ నమః” — 108 సార్లు
ఈ మంత్రజపం వేదరక్షణను సూచించే ఆధ్యాత్మిక శక్తిని ఉత్పత్తి చేస్తుందని పండితులు పేర్కొంటారు.
చేపలకు ఆహారదానం – జాతకదోష నివారణం
ఈ రోజున చెరువులు, సరస్సులు, నదులలో ఉన్న చేపలకు ఆహారం పెట్టడం అత్యంత పుణ్యకార్యంగా ప్రాచుర్యం పొందింది. నువ్వులు కలిపిన పిండిముద్దలు నీటిలో వదిలితే పాపాలు నివారమై, జాతకదోషాలు కూడా సరిచేయబడతాయని శాస్త్రవచనం చెబుతోంది. ఇది “జలచర దానం” అనే ప్రత్యేకమైన దానం.
మత్స్యద్వాదశి కథ – శ్రవణం ద్వారా పాపనాశనం
పూజ అనంతరం మత్స్యద్వాదశి వ్రత కథను వినడం లేదా చదవడం ద్వారా పూజాపూర్ణత లభిస్తుందని పురాణాలు పేర్కొంటాయి. మత్స్యావతారం చేసిన శ్రీహరి పరబ్రహ్మస్వరూపుడు, ఆయన స్మరణ మాత్రమే పుణ్యాన్ని కలిగిస్తుంది.
మత్స్యద్వాదశి లో శ్రేష్ఠమైన దానాలు
ఈ రోజున చేసిన దానాలకు అపారమైన పుణ్యఫలితం ఉందని శాస్త్రం చెబుతుంది.
ప్రధానంగా చేయవలసిన దానాలు:
అన్నదానం
జలదానం
వస్త్రదానం
గోదానం
ఇవి చేసినవారి పితృదేవతలు సంతోషించి వంశాభివృద్ధి, సానుకూల ఫలాలను అనుగ్రహిస్తారని పురాణపురుషులు పేర్కొన్నారు.
మంగళమూర్తి యొక్క కరుణ – నారాయణ స్మరణే పరమపదం
మత్స్యద్వాదశి చివరగా
“ఓం నమో నారాయణాయ నమః”
అనే సుప్రసిద్ధ మంత్రాన్ని జపించడం ద్వారా ఉపాసన సంపూర్ణత చేరుతుంది. ఈ పుణ్యదినాన ఒక్కసారి అయినా శ్రీహరివిష్ణువును స్మరించినవారు పాపబంధనాల నుండి విముక్తి పొంది ధన–ధాన్య–సంతతి–సౌభాగ్యాలన్నింటినీ పొందుతారని పురాణాలు కీర్తిస్తున్నాయి.
